6 marca 1943 r. dziewiętnaścioro niewinnych osób zostało zamordowanych przez niemieckich żołnierzy w Łopuszce Wielkiej.

W 2020 r. Fundacja "Tradycyjna Zagroda" realizowała projekt, w ramach którego we wsi Łopuszka Wielka zawiązana została międzypokoleniowa grupa. Działania projektu przewidywały utworzenie gry terenowej, której tematem została wybrana "zbrodnia niemiecka w Łopuszce Wielkiej". Nie mogło być inaczej, bowiem natrafiliśmy na ciągle żywą pamięć o tych 19 osobach (osiemnastu mieszkańcach wsi Łopuszka Wielka oraz jednym mieszkańcu, sąsiedniej wsi Manasterz, który przebył do Łopuszki na rodzinny ślub).

Wspólnym zamysłem (tj. uczestników projektu, liderów i pracowników Fundacji) było opowiedzenie tego bolesnego wydarzenia z 6 marca 1943 roku właśnie w postaci "żywej lekcji historii". Chodziło o stworzenie krótkiej i atrakcyjnej (szczególnie dla młodych ludzi) formuły. W zbieraniu informacji do opracowania gry terenowej (questu) - nieocenioną pomoc wnieśli liderzy lokalnej społeczności:

• Pan Józef Bochnak - były sołtys Łopuszki Wielkiej,

Quest "Czarne chwile w Łopuszce Wielkiej" został udostępniony w 2020 roku.

Jeszcze w tym samym roku zapragnęliśmy, aby na stodole, przy której niemieccy żołnierze dokonali tego haniebnego czynu, powstał obraz. Mural, który zasygnalizuje i zaprosi do wejścia na trasę questu, aby móc poznać przyczynę i tło tego wydarzenia. Pod koniec 2020 roku zaczęliśmy z ramienia Fundacji zabiegać o środki na utworzenie muralu.

Już nieco ponad pół roku później (w połowie 2021 roku) wiedzieliśmy, że dzięki uzyskanej dotacji z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego plan wykonania muralu zostanie zrealizowany.

Mural przedstawiających trzech niemieckich żołnierzy dokonujących egzekucji był świadomym zabiegiem, na który zdecydowaliśmy się z kliku przyczyn. Nim je przedstawimy, to dla przejrzystości warto dopowiedzieć, że osoby przedstawione na muralu zostały namalowane na podstawie archiwalnej, autentycznej fotografii ze zbrodni niemieckiej dokonanej 18 grudnia 1939 roku na mieszkańcach Bochni, na wzgórzu Uzbornia. Była to jedna z pierwszych (może nawet pierwsza) z masowych egzekucji dokonanych przez Niemców na ziemiach polskich podczas II wojny światowej. Zatem wybór zdjęcia nie powinien dziwić.

Nim wpadliśmy na pomysł użycia zdjęcia ze "zbrodni na wzgórzu Uzbornia" do utworzenia muralu w Łopuszce Wielkiej, to wcześniej przeprowadziliśmy badanie lokalne (wielka w tym zasługa wspomnianych wyżej Liderów) w temacie łopuskiej zbrodni. Najpierw padł pomysł, żeby upamiętnić wszystkie osoby zamordowane. Miał być to mural pamięci "19 niewinnych, zamordowanych przez Niemców w Łopuszce Wielkiej". Zamysł ten nie mógł zostać zrealizowany z prozaicznej przyczyny: ustalono, że możliwe jest pozyskanie fotografii zaledwie kliku (maksymalnie 6-7 zamordowanych) z całego grona 19 osób.

Decyzja była prosta: skoro nie jesteśmy w stanie przedstawić wizerunków wszystkich zamordowanych osób, to szukajmy fotografii przedstawiającej dokonanie zbrodni w Łopuszce Wielkiej.

Na podstawie prowadzonych poszukiwań mogliśmy stwierdzić, że żadne z zebranych relacji - ani od pasjonatów lokalnej historii, ani od potomnych świadków tej zbrodni - nie wspominają jakoby w chwili jej popełniania wykonywane były (przez Niemców) zdjęcia.

Ponadto kontakty podjęte z historykami specjalizującymi się w temacie II wojny światowej i zbrodni niemieckich na ziemiach polskich przyniosły jednoznaczną odpowiedź: "w aktach IPN dotyczącej sprawy Łopuszki Wielkiej nie natrafiono na fotografie dokumentujące zbrodnię z 6 marca 1943 r.".

Cóż nam pozostało? Wybraliśmy zdjęcie dokumentujące zbrodnię w Bochni. Początkowo planowaliśmy, że na muralu zostaną przedstawione również ciała osób zamordowanych. Graficznie zdjęcie zostało opracowane w takich sposób, żeby oprócz strzelających Niemców, pokazać również ciała 19 zamordowanych Polaków. A nawet więcej, bo przygotowana grafika pokazywała również dodatkowe dwie osoby, którym udało się uciec sprzed luf karabinów niemieckich żołnierzy. (Ucieczka dwóch mężczyzn została wspomniana w queście).

Ten graficzny projekt muralu okazał się zbyt dosłowny i nader dojmujący. Do wykonania muralu został zaproszony artysta Arkadiusz Andrejkow. (Rok wcześniej Artysta ten wykonał również pierwszy mural dla Programu "SkarbyDziedzictwa.pl - radość odkrywania" w nieodległej Bóbrce Kańczuckiej). Posłuchaliśmy rady Artysty, żeby mural w sposób symboliczny przedstawiał zbrodnię niemiecką z 6 marca 1943 r. Zatem z projektu graficznego zostali "wyciągnięci" jedynie trzej niemieccy żołnierze.

Dzięki uzyskanej przez Fundację "Tradycyjna Zagroda" uzyskanej od Właściciela stodoły mural "Zbrodnia niemiecka w Łopuszce Wielkiej" powstał na ścianie budynku, przy której 6 marca 1943 roku zamordowanych zostało 19 osób:

• Władysław Bawor,
• Wiktoria, Zofia i Maria Futoma,
• Antoni i Edward Hałys,
• Józef Jasiecki,
• Józefa Kołodziejczyk,
• Stanisław Kowalczyk,
• Bronisław Malik,
• Piotr Mołoń,
• Rozalia Norek,
• Wiktoria, Józef i Marcin Szumierz,
• Antoni, Władysław i Józef Zięba,
• Wojciech Ziętek (z Manasterza).

Część Ich Pamięci!